Czym jest miażdżyca? Jak jej zapobiegać? Objawy, przyczyny i leczenie naturalne

Miażdżyca tętnic, znana również jako Atherosclerosis, wywodzi się z greckiego słowa "Athero", które oznacza kleik. Jest to powszechna choroba układu sercowo-naczyniowego. W dużym uogólnieniu powoduje zmniejszenie światła tętnic, utrudniając, a z czasem uniemożliwiając prawidłowe krążenie krwi. Złogi odkładają się na wewnętrznych warstwach ścian naczyń tętniczych, stopniowo tworząc tzw. blaszki miażdżycowe.

Mimo posiadanej wiedzy o przebiegu choroby brakuje skutecznych rozwiązań medycznych zmniejszających liczbę zachorowań, przez co miażdżyca jest poważnym zagrożeniem życia. Chorych z roku na rok przybywa.

Powikłania miażdżycy mogą być bardzo poważne. Zmniejszenie światła tętnic prowadzi do niedostatecznego zaopatrzenia tkanek w tlen i składniki odżywcze, co może skutkować zawałem serca, jeśli dotyczy naczyń wieńcowych, lub udarem mózgu, jeśli dotyczy naczyń mózgowych. Zawał serca i udar mózgu są jednymi z najczęstszych i najgroźniejszych następstw miażdżycy, niosącymi ze sobą wysokie ryzyko śmierci lub poważnych, trwałych uszkodzeń zdrowia.

Przyczyny miażdżycy

Miażdżyca to choroba, która zaczyna się od zmian w strukturach i funkcjach śródbłonka (warstwa ściany naczynia krwionośnego) w dużych oraz średnich tętnicach. Występuje w tętnicach wieńcowych, szyjnych, nerkowych, mózgowych i tętnicach kończyn dolnych. Jest to spowodowane różnymi szkodliwymi czynnikami, m.in. nieprawidłowym stylem życia (szczególnie złymi nawykami żywieniowymi, paleniem papierosów i piciem alkoholu), nadwagą, ale nawet u zdrowych, dbających o siebie ludzi może wystąpić wskutek starzenia organizmu. Są na nią narażone także dzieci, których pożywienie zawiera zbyt dużo tłuszczów i cukrów. Wykrywalnym w badaniach objawem rozwoju miażdżycy jest pojawienie się tzw. blaszki miażdżycowej, która jest niebezpieczna i należy w leczeniu hamować jej narastanie oraz starać się ją powoli rozpuszczać.

Warto wiedzieć, że kliniczne objawy miażdżycy często pojawiają się dość późno. Przez dziesiątki lat choroba ta może niszczyć niemal wszystkie warstwy ścian tętnic, dlatego konieczne jest podjęcie działań zapobiegawczych. W niektórych przypadkach leczenie inwazyjne jest nieuniknione, ponieważ nieleczona miażdżyca prowadzi do przedwczesnej śmierci.

To właśnie występowanie blaszki miażdżycowej jest bezpośrednim objawem miażdżycy i jej obecność jest groźna. Blaszka to warstwa przeróżnych substancji, pierwiastków i martwych komórek, która osadza się jak naciek na ścianie tętnicy, twardnieje i wrasta w nią. Można porównać ją do narastającej w rurach warstwy kamienia i osadów, które nieusuwane prowadzą do zatkania, uszkodzenia, a nawet pękania rur. Nasze tętnice są w podobny, jednak dużo bardziej złożony sposób zagrożone.

Miażdżyca rozwija się stopniowo i początkowo może nie powodować żadnych objawów. W miarę postępu choroby, objawy zależą od tego, które tętnice są dotknięte:

Tętnice wieńcowe:

• Ból w klatce piersiowej (dławica piersiowa), który może promieniować do ramienia, szyi, pleców lub żuchwy.
• Duszność, zwłaszcza przy wysiłku.
• Zawał serca, objawiający się silnym bólem w klatce piersiowej, nudnościami, poceniem się i osłabieniem.
• Z miażdżycą obejmującą te tętnice może być powiązana choroba niedokrwienna serca.

Tętnice mózgowe:

• Objawy niedokrwienia mózgu takie jak: nagłe drętwienie lub osłabienie twarzy, rąk lub nóg, zwłaszcza po jednej stronie ciała.
• Problemy z mówieniem i zrozumieniem mowy.
• Nagłe problemy z widzeniem w jednym lub obu oczach.
• Utrata równowagi lub koordynacji, zawroty głowy.
• Nagłe, silne bóle głowy.

Tętnice obwodowe:

• W przypadku miażdżycy kończyn dolnych: ból nóg podczas chodzenia (chromanie przestankowe), który ustępuje po odpoczynku.
• Słabe gojenie się ran na stopach i nogach.
• Zimne nogi lub stopy, zwłaszcza w porównaniu do drugiej kończyny.
• Objawy w postaci zmiany koloru skóry na nogach (bladość, sinica).
• Choroba tętnic obwodowych ma związek z rozwojem miażdżycy.

Tętnice nerkowe:

• Wysokie ciśnienie krwi (nadciśnienie tętnicze).
• Niewydolność nerek.

Typy miażdżycy

Miażdżyca może dotyczyć różnych części układu krążenia i w zależności od lokalizacji, wyróżniamy kilka typów:

Miażdżyca tętnic wieńcowych: Dotyczy tętnic dostarczających krew do serca. Jest główną przyczyną zawałów serca i dławicy piersiowej.

Miażdżyca tętnic mózgowych: Dotyczy tętnic doprowadzających krew do mózgu. Może prowadzić do udarów mózgu i przejściowych ataków niedokrwiennych (TIA).

Miażdżyca tętnic szyjnych (zwężenie tętnic szyjnych): Dotyczy głównych tętnic dostarczających krew do mózgu – tętnic szyjnych i kręgowych. Choroba ta polega na odkładaniu się złogów lipidowych, wapniowych i innych substancji na wewnętrznych warstwach ścian naczyń tętniczych szyi, co prowadzi do stopniowego zmniejszenia światła tych tętnic.

Miażdżyca tętnic obwodowych (np. miażdżyca tętnic kończyn dolnych): Dotyczy zwężenia światła tętnic dostarczających krew do kończyn dolnych i górnych. Powoduje chromanie przestankowe, a w ciężkich przypadkach może prowadzić do martwicy tkanek i amputacji.

Miażdżyca tętnic nerkowych: Dotyczy tętnic zaopatrujących nerki. Może prowadzić do nadciśnienia i niewydolności nerek. Każdy z tych typów miażdżycy wiąże się z różnymi objawami i ryzykiem powikłań, dlatego ważne jest wczesne rozpoznanie i leczenie, aby zapobiec poważnym konsekwencjom zdrowotnym.

Diagnostyka miażdżycy: cholesterol i blaszka miażdżycowa

Osadzanie blaszki zaczyna się od gromadzenia się utlenionej frakcji białkowo-lipidowej LDL i początkowo cienkich warstw cholesterolu. Powstaje stan zapalny oraz wzrost stężenia cyklicznego adenozynomonofosforanu w śródbłonkach. Powoduje to zwiększenie syntezy czynnika chemotaktycznego monocytów, zwiększa się produkcja cytokin prozapalnych, co przyciąga makrofagi (komórki żerne układu odpornościowego). Wpływ na ten proces mają mediatory zapalne takie jak histamina. Stan zapalny to dla makrofagów informacja, że coś się dzieje i są potrzebne.

Nieleczona miażdżyca: powikłania

Makrofagi chcące “posprzątać bałagan” w naczyniach krwionośnych przeładowują się utlenionym cholesterolem. Nie są w stanie pozbyć się go z tętnic i obumierają nim wypełnione. Powstają wtedy komórki piankowate, które częściowo przerastają tkanką włóknistą i twardnieją przyczepione do ściany tętnicy. Do tego z czasem dołączają się jony wapnia i metali ciężkich dopełniając dzieła zniszczenia. Takie nagromadzenie obcych dla tętnicy substancji i komórek skutkuje powstawaniem blaszki miażdżycowej. Proces dzieje się latami, powolne narastanie blaszek miażdżycowych jest bezobjawowe, ale pęknięcie blaszki miażdżycowej lub erozja śródbłonka mogą wywołać tworzenie skrzepliny, co prowadzi do zawału mięśnia sercowego lub udaru niedokrwiennego. Przez to problem jest często bagatelizowany, aż nie następuje sytuacja krytyczna, która zagraża życiu.

Skąd bierze się miażdżyca?

Może zacząć się nawet od jednego zbyt tłustego i obfitego posiłku, ale spokojnie, jeden nie wystarczy żeby problem pozostał, więc bez obaw można co jakiś czas ucztować.

Byle nie często!

Spożywanie kilka razy w tygodniu np. tłustego, czerwonego mięsa, smalcu, dużych ilości masła, smażonych na głębokim tłuszczu posiłków, słonych lub słodkich, tłustych przekąsek doprowadzi do takich zmian u większości ludzi i to jest groźne. Z tego względu działania profilaktyczne związane ze zmianą nawyków żywieniowych powinien podejmować każdy, komu zależy na zdrowiu.

Do czego prowadzi narastanie blaszki miażdżycowej?

Gdy stan zapalny robi się coraz poważniejszy zaczyna tworzyć się błędne koło. Do świeżo utworzonych blaszek miażdżycowych przyłączają się kolejne obumarłe komórki układu odpornościowego, które gromadzą się w miejscu stanu zapalnego. Niestety mogą być to też obce komórki drobnoustrojów, które dodatkowo nasilają procesy zapalne i przyśpieszają namnażanie się komórek układu odpornościowego. Zwęża się światło ściany naczyń, które stopniowo przestają być drożne i krew nie może przez nie przepływać do narządów. Materia zapychającą ściany tętnic składa się głównie z cholesterolu, minerałów, martwych części komórek, pozakomórkowej macierzy oraz martwych komórek odpornościowych w postaci makrofagów i limfocytów.

Co jeszcze jest w blaszce?

Uformowana blaszka miażdżycowa posiada elementy łącznotkankowe, tj. elastynę, kolagen, proteoglikany, które wytwarzane są głównie przez komórki mięśni gładkich i tworzą szkielet blaszki. Skład komórkowy i morfologia blaszek miażdżycowych są najważniejszymi czynnikami decydującymi o stanie klinicznym pacjenta, istotniejszymi niż sam stopień zwężenia naczynia.

Makrofagi, które uległy samodestrukcji tworzą bezpostaciową masę i stanowią często znaczną część międzykomórkowej blaszki miażdżycowej. W leczeniu trzeba postarać się o łagodzenie stanu zapalnego, żeby makrofagi nie napływały w takiej ilości do tkanki objętej zmianą. Wszystkie czynniki mające wpływ na rozwój miażdżycy zwiększają czynnik tkankowy (tissue factor), czyli białko aktywujące szlak krzepnięcia krwi. W związku z tym rośnie ryzyko zakrzepów prowadzących do zawału serca i udarów niedokrwiennych (zbyt gęsta krew blokuje naczynia).

Do tego mogą dochodzić różnego rodzaju patogeny dosłownie żerujące na nieaktywnych komórkach układu odpornościowego i utlenionym cholesterolu. Są to np. mykobakterie, Helicobacter pylori, Chlamydia pneumoniae, herpewirusy, cytomegalowirusy..

Leczenie miażdżycy powinno zachodzić na wielu frontach jednocześnie. Ważne jest działanie silnie przeciwzapalne na organizm w celu spowolnienia, a najlepiej zatrzymania procesu odkładania się blaszki miażdżycowej.

Należy przede wszystkim zadbać o:

• zmniejszenie stanu zapalnego
• rozpuszczenie złogów cholesterolu i nieaktywnych komórek układu odpornościowego
• zniszczenie drobnoustrojów
• chelatacja metali i pierwiastków celem ich łatwiejszego wydalenia
• unormowanie poziomu cholesterolu całkowitego i trójglicerydów poprzez zmianę nawyków żywieniowych
• unormowanie ciśnienia krwi naturalnymi lub farmakologicznymi metodami (jeśli naturalne nie wystarczają)

Występowanie tej choroby rośnie z roku na rok, zgonów jest coraz więcej. Bardzo często zaczyna się w wieku dziecięcym. W Polsce rok w rok ściąga swe żniwo w postaci dziesiątek tysięcy żyć ludzkich.

Rozwój miażdżycy prowadzi do zawężania światła naczyń, ograniczenia drożności tętnic, a co za tym idzie zmniejszenia przepływu krwi. Przyczynia się do nadciśnienia, udaru mózgu, tętniaków, zawału mózgu. To efekty niedostatecznego dopływu tlenu oraz składników odżywczych do komórek. Ma też oczywiście wpływ na wydolność organizmu i zdolności intelektualne - niedożywione organy oraz mózg nie będą pracowały tak, jak powinny. Może występować chromanie przestankowe, choroby wieńcowe. Uszkodzone tętnice są bardziej podatne na pękanie co może prowadzić do wylewu. Myślę, że na tym etapie artykułu jest jasne, że nieleczona miażdżyca jest bardzo groźną chorobą, a jej profilaktyka powinna być codziennością ludzi dbających o swoje zdrowie.

W diecie powinna być wysoka podaż polifenoli, a dokładniej flawonoidów roślinnych oraz innych antyoksydantów. “Flawonoidy osłaniają frakcję LDL przed utlenieniem oraz utrzymują wysoką liczbę frakcji białkowo-lipidowej HDL. Wspomagają krążenie krwi oraz mikrokrążenie w komórkach. Ponadto regulują przepuszczalność naczyń, uszczelniając je.” Mają działanie przeciwwolnorodnikowe, przeciwzapalne, wzmacniające organizm.

Znajdziesz je w aronii, borówce czernicy (jagodzie czarnej) i amerykańskiej, czarnym bzie, zielonej herbacie dobrej jakości. Ziołowe napary np. z czystka, hibiskusa, malwy czarnej, morwy czarnej, klitorii ternateńskiej, derenia jadalnego, głogu, cytryńca chińskiego, kurkumy mają ich dużo. Kakao oraz kawa dobrej jakości są w nie bogate. Z produktów spożywczych cebula czerwona, pomidory, papryka, nać pietruszki, ziarno soi, seler naciowy, kolendra siewna, wszelkie żurawiny, kapary i wszelkie owoce, szczególnie ciemno-fioletowe typu śliwka, jeżyna, truskawka, malina, wiśnia są w nie bogate.

Dzięki odpowiedniej podaży błonnika (zarówno rozpuszczalnego jak i nierozpuszczalnego) mniej cholesterolu będzie się wchłaniało, a utrzymanie odpowiedniej masy ciała będzie łatwiejsze i to jest pożądany kierunek działania profilaktycznego. Błonnik wiąże cholesterol, a także wiele innych substancji, zmniejsza jego wchłanianie, wypełnia mechanicznie żołądek zmniejszając porcję posiłku, jaki jesteśmy w stanie zjeść. Duże ilości błonnika zawiera pełnoziarniste pieczywo, łuska babki płesznik i jajowatej, niełuskane ziarna zbóż czy konopi, warzywa, kasze, owoce świeże i suszone. Produkty bogate w błonnik znajdziesz pod tym linkiem.

Do tego w posiłkach musi być odpowiednia podaż kwasów omega-3 (olej lniany, olej z lnianki), witaminy D (wystawianie się na słońce i suplementacja szczególnie jesienią i zimą), witamin z grupy B (np. większe dawki niacyny). Konieczne jest ograniczenie cukrów prostych, nasyconych tłuszczy, tłuszczy trans, kontrola pierwiastków takich jak sód i potas (kontrola ilości soli), unikanie alkoholu i tytoniu oraz ograniczenie innych używek narażających organizm na stres oksydacyjny. Spożycie czerwonego mięsa skutkuje powstaniem związku o nazwie trimethylamine-N‑oxide (TMAO), który przyspiesza narastanie blaszki. W związku z tym w jadłospisie chorego nie powinno być czerwonego mięsa. Polecana jest dieta DASH i śródziemnomorska. Ponadto, dobrej jakości oliwa z oliwek ma korzystny wpływ na układ krwionośny i również warto włączyć ją do posiłków. Warto skonsultować się w tej sprawie z dietetyczką/dietetykiem lub fitoterapeutką/fitoterapeutą z taką specjalizacją.

Miażdżyca dieta niskotłuszczowa z ograniczeniem energii, cukrów prostych i tłuszczów

Rekomendacje Instytutu Żywności i Żywienia zalecają zmniejszenie udziału tłuszczu w jadłospisie poniżej 30% energii dostarczanej z pożywienia na dzień. Jednocześnie należy ograniczyć udział nasyconych kwasów tłuszczowych w diecie do: 10%. W przypadku braku efektów konieczne jest ograniczenie nawet do 7%.

Zamiast nadmiaru tłuszczu należy zwiększyć podaż węglowodanów złożonych – powinny dostarczają 50-60% całkowitej energii w dziennej racji. Ilość produktów bogatych w błonnik powinna być zwiększona tak, aby ilość błonnika w dziennej racji wynosiła minimum 30 g.

Podaż kwasów tłuszczowych jednonienasyconych i wielonienasyconych należy zwiększyć do odpowiednio 15% i 7% całkowitej energii. Należy ograniczyć spożycie cholesterolu wraz z dietą do 300 mg dziennie, a nawet 200 mg w przypadku braku efektów.

W przypadku nadwagi lub otyłości należy stosować diety odchudzające.

Inne czynniki ryzyka

Ryzyko miażdżycy rośnie, gdy wystawiamy się na przewlekły stres, przewlekły hałas, narzucamy zbyt duże tempo życia. Statystycznie rasa biała ma większe zmiany miadżycowe (choroba cywilizacyjna) oraz mężczyźni częściej mają miażdżycę niż kobiety (prawdopodobnie jest to skutek gorszej diety i gorszego dbania o organizm statystycznie niż kobiety).

Dodatkowo zagrożenie miażdżycą zwiększa się z powodu obciążenia genetycznego, chorób nerek, cukrzycy, narażenie na zbyt dużą ilość cholesterolu w trakcie życia płodowego, wieku 50+, przy zaburzeniach gospodarki lipidowej i węglowodanowej. Osoby, które zaliczają się do tej grupy powinny zwrócić szczególną uwagę na profilaktykę tej choroby.

Istnieje sporo surowców zielarskich wspomagających leczenie miażdżycy oraz skutecznych w profilaktyce.

Zioła, które możemy polecić to szczególnie:

• Szałwia czerwona (Salvia miltiorrhiza)
• Czystek kreteński (Cistus creticus)
• Tarczyca bajkalska (Scutellaria baicalensis)
• Krokus uprawny (Crocus sativus) - krocyna (crocin), safranol
• Gotu kola (Centella asiatica)
• Herbata zielona (Camellia sinensis)
• Głóg owoc
• Żeń-szeń fałszywy (Panax notoginseng)
• Surowce zawierające kwas acetylosalicylowy - kora wierzby, wiązówka błotna

Z roślin spożywczych korzystnie będzie działał:

• Czosnek - wykazano, że czosnek, aktywując syntezę tlenku azotu, prowadzi do wzrostu stężenia NO, który hamuje adhezję i agregację płytek zmniejszając ryzyko zawału i zatorów.
• Aronia czarnoowocowa (Aronia melanocarpa) - bogata w polifenole, zmniejsza stres oksydacyjny
• Dzika róża owoc (Rosa canina)
• Czarny bez owoc (Sambucus nigra) - bogaty w polifenole, zmniejsza stres oksydacyjny
• Borówka czernica (Vaccinium myrtillus) - bogata w polifenole, zmniejsza stres oksydacyjny
• Grejpfrut - należy skonsultować włączenie go w dietę z lekarzem. Nie należy go przyjmować, jeśli stosowane są leki, szczególnie leki rozrzedzające krew, a także w przypadku chorób nerek, w przypadku przyjmowania statyn, leków na nadciśnienie oraz wielu innych. Osłabia albo wręcz niweluje ich działanie dlatego jeśli chcemy go włączyć w terapię konsultacja i kilkugodzinny odstęp od leków jest niezbędny!

Substancje pochodzenia roślinnego wskazane w terapii to:

• Resweratrol (np. w ekstrakcie z rdestowca japońskiego)
• Bromelaina - rozpuszcza blaszkę miażdżycową!
• Kurkumina
• Ekstrakt z pestek winogron OPC - bogaty w polifenole, zmniejsza stres oksydacyjny
• Kwercetyna
• Diosmina

Chociaż całkowite cofnięcie miażdżycy jest trudne do osiągnięcia, badania pokazują, że odpowiednie zmiany w stylu życia, takie jak zdrowa dieta, regularna aktywność fizyczna oraz kontrola czynników ryzyka (np. wysokie ciśnienie krwi, cholesterol), mogą znacząco zmniejszyć progresję choroby, a nawet spowodować częściowe ustąpienie zmian miażdżycowych. W niektórych przypadkach, zaawansowane leczenie farmakologiczne lub interwencje medyczne mogą dodatkowo wspomóc proces poprawy stanu naczyń krwionośnych.

Jeśli borykasz się z miażdżycą to koniecznie podejmij działania, w tym wypadku będzie to miało bezpośredni wpływ na jakość i długość Twojego życia. Koniecznie zasięgnij porady lekarza i fitoterapeuty. Najlepiej będzie, gdy poszukasz osób współpracujących ze sobą lub jasno wyrazisz chęć stosowania metod zielarskich i odpowiedniej diety przy wizycie lekarskiej. Ma to ogromny sens jako podstawa terapii, a w przypadku mniej zaawansowanych stanów i działań profilaktycznych może być terapią główną. Życzymy zdrowia!

Na naszym blogu znajdziesz artykuły opisujące wsybrane zioła i substancje w leczeniu miażdżycy.

• Szałwia czerwona w leczeniu miażdżycy
• Czy bromelaina rozpuszcza blaszki miażdżycowe?