Cykoria podróżnik - zaproś ją do domu! Zbieranie, właściwości i zastosowanie

Jak znaleźć cykorię podróżnik?

Rozglądaj się w trakcie spaceru – ja uwielbiam obserwować okoliczne trawniki, polany… I w końcu, pod koniec lipca udało mi się ją znaleźć tuż pod moim domem! Ta urocza roślinka rośnie właśnie w parkach, przy drogach, na pastwiskach, polach, torowiskach kolejowych… Ma małe wymagania - odnajduje się nawet na kamienistych, suchych stanowiskach. Najważniejsze jest natomiast duże nasłonecznienie, w końcu pochodzi ona z ciepłych rejonów, w których słońca nie brakuje.

Dorasta do 120 cm i ma szorstką, owłosioną jedynie u nasady, sztywną i kanciastą łodygę. Liście są małe, lancetowate i jest ich niewiele. Od lipca do września kwitną lazurowe kwiaty cykorii. Zwykle są intensywnie błękitne, choć bledną, gdy podłoże jest mniej żyzne i wilgotne. Zdarzają się również białe i różowe okazy.

Kwiaty cykorii pozostają otwarte jedynie w ciągu dnia, na noc (i gdy w ciągu dnia zajdzie słońce) składają się jak małe scyzoryki. O poranku ponownie się otwierają - ten mechanizm to fotonastia, reakcja kwiatów (lub liści) na zmianę natężenia światła. Ta umiejętność zapewnia roślinie m. in. ochronę pyłku kwiatowego przed wychłodzeniem oraz wilgocią, np. poranną rosą.

Jak poznać, że to właśnie cykoria podróżnik?

Jest jeszcze jedno tak ładne ziółko, które możesz znaleźć na słonecznej polanie, całkiem podobne do cykorii. Jest to chaber bławatek (Centaurea cyanus)! Również posiada niebieskie kwiaty, jednak są one ciemniejsze i mają żywszą barwę. Ich środki są intensywnie fioletowe lub granatowe. Cykoria jest bardziej pastelowa, a sam środek jest biały. Nasz błękitny podróżnik posiada również liczne kwiaty języczkowe, które osadzone są zarówno na szczytach, jak i kątach górnych liści i łodyg bocznych. U bławatka znajdują się jedynie na szczytach, a z łuskowanej, podłużnej okrywy wyrastają kwiaty rurkowate.

Jeśli jednak natraficie na swojej drodze na kwiaty chabra – również polecam zabrać je ze sobą do domu.

Egzotyczne korzenie błękitnego podróżnika

Cykoria podróżnik jest archeofitem – gatunkiem obcego pochodzenia. Skąd więc przybyła ta piękna podróżniczka?

Już w 3000 w. p.n.e. starożytni Egipcjanie stosowali cykorię w dolegliwościach trawiennych oraz jako warzywo. W Afryce Północnej, ale i Ameryce, Indiach i rejonach Morza Śródziemnego korzeń wykorzystywany był do ekstrakcji inuliny i produkcji kawy zbożowej. W wielu trudnych okresach (braki żywności, wojny) stanowiła substytut klasycznej kawy – prażony korzeń posiada ciekawy, goryczkowy, głęboki aromat i ciemną barwę.

To właśnie ze strefy śródziemnomorskiej na przełomie wieku XV i XVI. polna cykoria do nas przybyła. 😊

W XIX wieku w słowiańskiej kulturze kwitnące ziele wieszane było przed drzwiami domów. Wierzono, iż posiada ono nadzwyczajne moce - miało zapewnić domownikom ochronę przed śmiercionośnymi chorobami, które w tamtym okresie zbierały pokaźne żniwo.

Roślina ta wykorzystywana była również w niecnych celach. By odebrać krowom mleko, czarownice odprawiały specjalny rytuał polegający m. in. na „zatruciu” oraz zniszczeniu trawy i kwiatów na łące, a także wyrwaniu kwiatowych koron z błękitnej cykorii, która – wedle wierzeń - miała odpowiadać za zwiększoną mleczność krów.

Cykoria podróżnik – właściwości i skład chemiczny

Inulina

To rozpuszczalny w wodzie wielocukier pełniący funkcję prebiotyku – składnika pobudzającego wzrost mikrobiomu zasiedlającego nasze okrężnice. Wpływa więc znacząco na zdrowie układu pokarmowego. Wspiera prawidłową perystaltykę jelit, a obniżając pH w przewodzie pokarmowym zwiększa wchłanianie pierwiastków (żelazo, magnez, wapń, cynk, mangan). Włączenie inuliny do diety skutkuje również obniżeniem poziomu glukozy oraz insuliny w surowicy krwi, a zatem może zapobiec rozwojowi cukrzycy. Najwięcej zawiera korzeń – nawet do 40-60 %, w zielu jednak jest to około 20 % [7].
Fenolokwasy

Między innymi kwas cykoriowy, izochlorogenowy, chlorogenowy, które działają antyoksydacyjnie, przeciwzapalnie, ściągająco, antybakteryjnie i przeciwcukrzycowo. Pomagają zadbać o układ trawienny i sercowo-naczyniowy, jak również kondycję skóry. Ich największa ilość zawarta jest w zielu [8].
Laktony seskwiterpenowe

Czyli germakranolidy i gwajanolidy działające głównie przeciwbakteryjnie, przeciwgrzybiczo oraz przeciwwirusowo. Oprócz tego, te gorzkie związki mają właściwości przeciwzapalne, przeciwcukrzycowe i znajdują zastosowanie w nieżytach układu pokarmowego. Działają także delikatnie uspokajająco. Większa ich ilość znajduje się w zielu niż w korzeniu [9].
Glikozydy flawonoidowe

Na przykład intybina, działają antyoksydacyjnie, przeciwzapalnie i moczopędnie. Rozluźniają mięśnie gładkie, a także uszczelniają naczynia krwionośne.
Hydroksykumaryny

Eskulina ogranicza aktywność hialuronidazy (enzymu rozkładającego kwas hialuronowy), dzięki czemu wpływa na uszczelnienie naczyń krwionośnych i podnosi ich elastyczność. Cychoryna rozpadając się, tworzy glukozę i eskuletynę. Ta posiada właściwości przeciwzapalne, ochronne przed szkodliwym działaniem promieniowania UV, neuroprotekcyjne oraz może wspomagać redukcję tkanki tłuszczowej. By skorzystać z tych właściwości, należy sięgnąć po ziele oraz kwiaty [10, 11].
Antocyjany

Działają silnie antyoksydacyjnie i przeciwzapalnie. Wpływają na zdrowie serca, dbając o odpowiedni poziom poszczególnych frakcji lipidowych w surowicy krwi oraz zapobiegają powstawaniu zakrzepów. Ta grupa związków pomaga uwrażliwić tkanki na insulinę oraz ustabilizować poziom glukozy we krwi. Wspierają prawidłową pracę układu wydalniczego, działają moczopędnie. To one odpowiadają za ubarwienie kwiatów [12, 13].
Cholina

Cholina zawarta w korzeniu wspiera pracę wątroby, wywiera korzystny wpływ na gospodarkę lipidową, a także pomaga zadbać o układ nerwowy.

Pędy cykorii potrafią być bardzo twarde, dlatego najlepiej ścinać je nożem.

Cykoria podróżnik – kiedy kwitnie? Jak ją zbierać i suszyć?

Cykoria podróżnik kwitnie od drugiej połowy czerwca do września.

Ziele: Zbieraj latem, na początku kwitnienia (czerwiec/lipiec). Ścinaj szczyty pędów (o długości 20 cm), gdy jeszcze są giętkie i niezdrewniałe.

Korzeń: Wykop na przełomie września i października, bądź wczesną wiosną. Korzenie dokładnie oczyść z ziemi, a następnie pokrój na równe kawałki.

Kwiaty: Ścinaj, gdy są już otwarte. Susz na papierze w ciemnym i suchym miejscu.

Zarówno korzeń, jak i ziele susz w piekarniku nagrzanym do 40°C lub w suszarce do grzybów. Przechowuj w szczelnie zamkniętych pojemnikach, w temperaturze pokojowej.

Działanie cykorii podróżnik

Wspiera trawienie
Reguluje wypróżnienia
Żółciotwórcze
Żółciopędne
Hepatoprotekcyjne
Prebiotyczne
Hipoglikemiczne
Moczopędne
Odtruwające
Antyseptyczne
Nawilżające
Łagodzące
Przeciwmalaryczne

Zastosowanie cykorii podróżnik

Nieregularne wypróżnienia
Jako wsparcie w trakcie (i po) antybiotykoterapii
Nieżyt żołądka, dwunastnicy i jelit
Uszkodzenia miąższu wątroby
Wzdęcia
Uczucie ciężkości po posiłku
Brak apetytu
Skąpomocz
Obrzęki
Obniżenie poziomu glukozy we krwi
Sucha, podrażniona skóra

Cykoria - herbata na poprawę trawienia

2 czubate łyżeczki suszonego ziela zalej 200 ml gorącej wody (90-95°C). Zaparzaj pod przykryciem przez 20 minut, a następnie przecedź. Taki napar możesz popijać w ciągu dnia lub po ciężkim posiłku.

Okład na zmęczone oczy z kwiatów cykorii

Wykonaj napar z suszonych kwiatów (dokładnie tak samo jak poprzedni). Gdy nieco ostygnie, zanurz w nim płatki kosmetyczne, delikatnie odsącz i połóż na oczach na 15 minut. Po tym czasie zdejmij okład.

Domowa kawa zbożowa z korzenia cykorii

Suszone korzenie cykorii delikatnie upraż na suchej patelni, stale mieszając. Następnie je zmiel i dodaj ulubione przyprawy: cynamon, kardamon, kakao lub goździki. Przechowuj w szczelnie zamkniętym pojemniku i chroń przed wilgocią. By przygotować napój, łyżeczkę (lub więcej, jeśli masz ochotę) sproszkowanego korzenia zalej wrzątkiem, następnie możesz uzupełnić ulubionymi dodatkami, np. mlekiem czy miodem.