obrazek-tytuowy
11.07.2023

Kratom – egzotyczna heroina czy może tajska koka? Pochodzenie, działanie, zagrożenia oraz status prawny w Polsce i na świecie

Do napisania tego artykułu skłoniły mnie moje własne doświadczenia z tą rośliną. Natknęłam się na nią podczas ostatniej wizyty w Tajlandii (styczeń/luty 2023). Nazwa „kratom” nie była mi bardzo znajoma, ale nie była też obca – jako zielarka z zamiłowania nie raz czytałam o narkotycznych roślinach z tropików.

Spis treści

Słowem wstępu

Artykuł zawiera informacje o moich osobistych doświadczeniach z tą rośliną.

Nie namawiam do spożywania kratomu!!!

W Magicznym Ogrodzie nie można go kupić (można było w latach 2006-2009).

W Polsce kratom jest nielegalny.

Kratom uzależnia, a jego odstawienie po długotrwałym, regularnym stosowaniu wywołuje bardzo dotkliwe i nieprzyjemne efekty, takie jak ból całego ciała, spadek nastroju czy bezsenność. Moje doświadczenia były na tyle świadome i uważne, że ja takich efektów nie doświadczyłam.

Jak natknęłam się na kratom?

Będąc na wyspie Koh Phangan, która leży w południowej części kraju, nawiązałam znajomość z kilkoma lokalnymi mieszkańcami. Z jednym z nich widziałam się dość często, ponieważ mój pokój sąsiadował z jego sklepem. Zwano go Mr. Peat. Pewnego wieczoru zauważyłam, że Mr. Peat pije napój, który kolorem przypominał jakiś alkohol. Zapytałam, czy pije tajską whisky. On się zaśmiał i odpowiedział, że to nie alkohol, tylko kratom.

Wyobraźcie sobie mój entuzjazm, kiedy to usłyszałam! Nie wiedziałam nic na temat kratomu, ale ta nazwa zaświtała mi w głowie i od razu wiedziałam, że jest to coś ciekawego (i psychoaktywnego). Otrzymałam szklaneczkę herbaty na spróbowanie i od tamtej pory zaczęłam zgłębiać tę roślinę zarówno teoretycznie, jak i praktycznie.

Bardzo tę roślinę polubiłam. Przez resztę mojego pobytu w Tajlandii konsumowałam ją praktycznie każdego dnia. Dodam, że rozbawienie lokalsów na widok białej dziewczyny pytającej o kratom było bezcenne :)

Pijemy tajski kratom razem z Mr. Peat :) Wyspa Koh Phangan, Tajlandia

Pijemy tajski kratom razem z Mr. Peat :) Wyspa Koh Phangan, Tajlandia

Kratom – co to za roślina?

Kratom (Mitragyna speciosa) to niewysokie drzewo z rodziny Rubiaceae – marzanowatych. Do tej samej rodziny należy drzewko kawowe. Kratom dorasta zwykle do około 10 m wysokości, a jego duże liście z wyraźnym unerwieniem zielenią się przez cały rok. To właśnie one są surowcem pozyskiwanym z rośliny. Charakteryzują się zawartością licznych alkaloidów, wśród których znajdują się takie o działaniu psychoaktywnym [1].

Kratom jest rośliną rodzimą dla Azji Południowo-Wschodniej. Trudno go jednak znaleźć w stanie dzikim. Obecnie występuje głównie w uprawie. Rdzenni mieszkańcy Tajlandii, Malezji i Indonezji hodują drzewka kratomowe w swoich ogródkach, aby móc łatwo pozyskiwać z nich liście, a następnie je sprzedawać.

Lokalny sklep z kratomem. Krabi, Tajlandia

Lokalny sklep z kratomem. Krabi, Tajlandia

Jak stosuje się kratom?

Tradycyjnie kratom spożywany jest w postaci schłodzonej herbaty, sporządzonej na bazie świeżych liści. W południowej Tajlandii taką herbatę można bez problemu dostać w lokalnych sklepach spożywczych, na stoiskach ulicznych oraz w barach. Herbata bywa posłodzona lub nie, ale z uwagi na silną gorycz, najlepiej smakuje właśnie z cukrem. Do herbaty zwykle kupuje się też świeże liście, które można żuć i taką herbatą popijać.

Tam, gdzie kratom nie występuje, stosuje się go inaczej. Zwykle w formie wysuszonych i drobno zmielonych liści, które się odmierza na małej wadze (dawkowanie jest bardzo istotne), zalewa wodą i wypija.

Jednorazowa dawka takiego proszku wynosi od 1 do 6 g. Efekt utrzymuje się 6 godzin, dlatego nie należy dokładać kolejnej dawki wcześniej niż po 3 - 4 godzinach. Istnieją także tabletki i ekstrakty z kratomu, ale są to bardzo silne preparaty, których osobiście nie polecam z uwagi na duże ryzyko uzależnienia (o czym za chwilę).

Jak działa kratom?

Działanie kratomu utrzymuje się około 5 - 6 h (okres półtrwania mitragyniny wynosi 3 h).

Kratom ceniony jest przede wszystkim za działanie:

  • poprawiające nastrój
  • lekko euforyzujące
  • lekko stymulujące
  • zwiększające wytrzymałość
  • podnoszące koncentrację
  • przeciwbólowe
  • sedatywne
  • zwiększające odczuwanie przyjemności
  • lekko rozgrzewające

Być może zdziwi Was to, że roślina wykazuje jednocześnie działanie pobudzające i uspokajające. Ale po pierwsze, to wcale nie jest nowość w świecie roślin. Podobnie (choć na drodze innych mechanizmów) działa Ilex guayusa czy Cannabis. Po drugie - to, czy kratom zadziała pobudzająco, czy uspokajająco, zależy od dawki!

I to jest pierwsza, najważniejsza rzecz, jaką należy mieć na uwadze, jeśli kiedykolwiek przyjdzie Wam do głowy, by tę roślinę spróbować. Ale są też inne :)

Dawkowanie i efekty sproszkowanego kratomu

Dawkowanie i efekty sproszkowanego kratomu

Czynniki wpływające na działanie kratomu

  1. Dawka

    Małe dawki kratomu dodają energii, siły i motywacji do pracy. Dziają prokognitywnie i odświeżająco na umysł. Potrafią utrzymać nas długo bez snu, szczególnie w połączeniu z kofeiną.

    Kratom przyjęty w większej ilości działa mocno sedatywnie. Wywołuje głęboki relaks ciała i umysłu. W pewnym momencie może nawet wysłać nas do spania.

    W przypadku proszku z suszonych liści mała dawka to 1 - 3 g. Duża dawka to 4 - 6 g.

    Na pierwszy raz polecam nie przekraczać dawki 2 g.

  2. Pochodzenie i odmiana

    Kratom pochodzi z Tajlandii, Indonezji i Malezji. Dodatkowo wyróżnia się liczne jego odmiany, które nawet jeśli pochodzą z tego samego kraju, mogą działać nieco inaczej. To trochę tak jak z winem i jego smakiem :)

    Indonezja na przykład obejmuje kilka wysp. W związku z tym wyróżnia się kratom balijski, sumatrzański i borneański.

    Odmiana, która cieszy się największą popularnością, nosi nazwę Maeng Da i pochodzi z Tajlandii.

  3. Kolor

    Na działanie kratomu wpływa także kolor unerwienia liści. A kolor unerwienia liści zależy od stopnia ich dojrzałości. I tak mamy 3 podstawowe kolory: biały, zielony i czerwony. Inne kolory są wynikiem miksowania liści lub poddawania ich procesom obróbki.

    Jasne żyłki w liściach charakterystyczne są dla młodych, niedojrzałych jeszcze liści kratomu. Powstaje z nich biały kratom, który ceniony jest za działanie nieco bardziej pobudzające i wyostrzające koncentrację od pozostałych kolorów.

    Żyłki czerwone pojawiają się w najstarszych liściach, które są w pełni dojrzałe. Powstający z takich liści kratom czerwony wyróżnia się najlepszym działaniem przeciwbólowym, uspokajającym i potęgującym odczuwanie przyjemności.

    Zielone unerwienie natomiast świadczy o średnim wieku liści. Uzyskany z nich kratom zielony łączy cechy dwóch powyższych. Jest bardzo lubiany ze względu na najbardziej euforyczne i poprawiające nastrój działanie.

    Należy jednak pamiętać, że niezależnie od koloru liści, to wciąż dawka najbardziej warunkuje działanie kratomu. Każdy kolor kratomu przyjęty w małych ilościach zadziała pobudzająco, a w większych – uspokajająco.

  4. Łączenie z innymi substancjami

    To ogromnie ważny czynnik, który może ukierunkować działanie kratomu na wiele godzin. Jeśli zależy nam na przykład na pobudzeniu, to musimy pamiętać, że kratom w nieodpowiednim połączeniu może nas po prostu uśpić.

    Oto trzy najważniejsze połączenia i ich efekty:

    kratom + kofeina = wzmocnienie uważności i działania pobudzającego

    kratom + alkohol = silne wzmocnienie działania sedatywnego (połączenie niezalecane!)

    kratom + marihuana = wzmocnienie odczuwania przyjemności i euforii, ale także działania sedatywnego

  5. Inne

    Moim osobistym zdaniem istotne jest również to, czy kratom ma postać świeżą, czy suszoną. Po porównaniu praktycznym stwierdziłam, że świeża, oryginalna herbata kupiona w Tajlandii nie ma sobie równych!!

Kratom – składniki aktywne i mechanizmy działania

Liście kratomu zawierają wiele różnych alkaloidów. Te najlepiej dotychczas poznane to mitragynina i 7-hydroxymitragynina (7- OHMG). Obie te substancje odpowiedzialne są za działanie psychoaktywne kratomu. Tej pierwszej jest w liściach więcej, ale ta druga jest bardziej aktywna farmakologicznie.

Po przedostaniu się do organizmu mitragynina jest metabolizowana w wątrobie do 7-OHMG. 7-OHMG jest zatem utlenionym metabolitem mitragyniny.

Głównym mechanizmem działania tych dwóch substancji jest przyłączanie się do receptorów opioidowych i aktywowanie zachodzącej w nich reakcji. Oznacza to, że odgrywają one rolę tzw. agonistów wobec tych receptorów. Dotychczasowe prace wskazują na powinowactwo substancji kratomu do każdego rodzaju receptorów opioidowych – czyli mi, kappa i delta [6].

Czy w związku z tym można zaliczyć kratom do opioidów?

Otóż nie do końca!

Pomimo tego, że alkaloidy kratomu częściowo przypominają działaniem opioidy, to jednak strukturalnie i farmakologicznie są to zupełnie inne substancje [5].

Tym, co odróżnia alkaloidy kratomu od typowych opioidów jest to, że działają one nie tylko na receptory opioidowe, ale też na inne receptory w ośrodkowym układzie nerwowym! [3, 5]

Opioidy – do których zaliczamy np. kodeinę, morfinę i heroinę – działają tylko i wyłącznie na receptory opioidowe [6, 7, 8].

Zgodnie z dotychczasowymi odkryciami, mitragynina działa też na receptory:

  • dopaminowe D2
  • adenozynowe
  • serotoninowe
  • i adrenergiczne

Co dosyć dobrze tłumaczy, dlaczego kratom potrafi działać pobudzająco [3, 5].

Typowe opioidy takiego działania nie wykazują!

Kolejną, zasadniczą różnicą jest to, że kratom nie obniża libido! A może wręcz pozytywnie na nie wpłynąć. W przeciwieństwie do opioidów, które obniżają lub całkowicie wyłączają funkcje seksualne [5].

Nie można zatem zaliczyć kratomu do opioidów ani postawić go obok heroiny.

Kratom – skutki uboczne, ryzyko uzależnienia i objawy odstawienia

Nie bez powodu kratom jest nielegalny w wielu krajach na świecie. Jego nieodpowiednie stosowanie może wywołać nieprzyjemne skutki uboczne, ale przede wszystkim wiąże się z ryzykiem silnego uzależnienia fizycznego!

Skutki uboczne pojawiają się, jeśli przyjmujemy za dużo kratomu lub stosujemy go zbyt często. Należą do nich:

  • mdłości, wymioty
  • zawroty lub bóle głowy
  • brak apetytu
  • zaparcia
  • trudności ze skupieniem
  • drażliwość
  • uczucie „kaca” następnego dnia

W rzadkich przypadkach notowano również: ostre zapalenie wątroby, drgawki, problemy z oddychaniem, drętwienie kończyn, psychozę, śpiączkę [9].

Jednak jeszcze gorsze od efektów ubocznych kratomu jest rozwinięcie się tolerancji i uzależnienia. W tym przypadku kratom bardzo przypomina substancje opioidowe - niestety. Oznacza to, że podobnie mocno uzależnia, a efekty jego odstawienia przypominają te po opioidach.

Odstawienie kratomu u osób od niego uzależnionych wywołuje: bóle całego ciała, bezsenność, depresję, stany lękowe, niepokój, drażliwość, gorączkę, chroniczne zmęczenie, myśli samobójcze, tachykardię, uczucie bezsensu i silną potrzebę zażycia [9].

Dla wielu osób uzależnionych powyższe efekty uniemożliwiają odstawienie kratomu. Ja osobiście znam kogoś, kto stosuje kratom codziennie już od kilku lat i nie wyobraża sobie z nim skończyć.

Jak się nie uzależnić od kratomu?

Przede wszystkim należy unikać ekstraktów i tabletek z kratomu!!! Tak wysokie stężenia związków aktywnych tej rośliny to bardzo szybka droga do uzależnienia.

Po drugie, kratomu nie należy stosować codziennie. Są jednak ludzie, którzy stosują go codziennie w celach leczniczych (właściwości terapeutyczne kratomu wymagają osobnego artykułu). Takim osobom zaleca się robienie przerw i prowadzenie dziennika, w którym notuje się dokładnie każde zażycie kratomu – dawkę, datę i porę dnia [10].

Po trzecie, należy trzymać się niskich dawek (1,5 - 2 g na porcję) i nie zwiększać ich!

Status prawny kratomu w Europie, USA i Azji Południowo-Wschodniej

W Polsce kratom jest nielegalny.

Podobnie jak w Danii, Finlandii, Irlandii, Łotwie, Litwie, Rumunii i Szwecji. W pozostałych krajach Europy jest legalny.

W USA kratom jest legalny w większości stanów, ale nie we wszystkich.

W Tajlandii kratom jest legalny (ale był nielegalny aż do 2021 r.).

W Indonezji także jest legalny, ale rząd ma w planach zbanowanie tej rośliny w roku 2024.

W Malezji kratom jest nielegalny. Nie wolno go także posiadać i spożywać w Birmie, Wietnamie, Laosie i Singapurze.

[2, 11]

Sprawdź również:

Proponowane artykuły

Jak stosować napój kava kava? Przygotowanie, dawkowanie, efekty i przeciwwskazania

Czy marihuana pomaga na sen? Czyli o wpływie THC i CBD na rytm snu naukowym okiem

Ilex guayusa jako niedoceniany sposób na pogłębienie podróży psychodelicznej

najnowsze z

Ilex guayusa jako niedoceniany sposób na pogłębienie podróży psychodelicznej

Jak stosować napój kava kava? Przygotowanie, dawkowanie, efekty i przeciwwskazania